Jane Austen (1775-1817), dominees en het geloof (1)

Op zondag 5 mei, om 16.00 uur is er in de Oude Kerk de Jane Austen tea vesper. Elders in deze Vrije Ruimte leest u meer over deze veelbelovende middag. Jane Austen was een domineesdochter en ook veel van haar familieleden waren predikant. In verschillende van haar werken speelt de dominee een grote rol. Sommige van hen zijn tamelijk bespottelijke figuren zoals Mr. Collins in Pride and Prejudice (zie foto) , en mr. Elton in Emma, maar ook de meer nobele karakters zoals Edward Ferrars in Sense and Sensibility en Henry Tilney in Northanger Abbey ambiëren het geestelijk ambt. Nu we aandacht gaan besteden aan Jane Austen, is het passend om de religieus maatschappelijke kant van haar werk eens onder de loep te nemen. Allereerst staan we dus stil bij de predikanten en de kerkelijke omgeving van die tijd en daarna in het tweede deel,bij het geloof van Jane Austen.

Rector, vicaris (vicar) kapelaan (curate) in het Engeland van Jane Austen.

Predikanten had je in soorten en maten, de verschillen hingen zoals gezegd af van de mens die de functie bekleedde maar ook de betaling en het aanzien verschilde. Een "levensonderhoud" (living) was een permanente kerkelijke baan. Elke parochie, het gebied dat werd bediend door één Church of England-kerk, ondersteunde een geestelijke. De mensen van de parochie waren wettelijk verplicht om een tiende, van hun goederen en producten te betalen (ze waren over het algemeen boeren) om de geestelijkheid te onderhouden. Deze tienden, samen met kleine vergoedingen die de dominee ontving en soms land dat hij bewerkte, vormden zijn "levensonderhoud". De predikant woonde in de pastorie.. 

In het Engeland van Jane Austen bestond er een groot onderscheid tussen verschillende dominees. De rector, de vicaris( vicar) en de kapelaan (curate) . Alle drie hadden dezelfde taken. Ze leidden kerkdiensten, predikten, leidden ceremonies zoals doopfeesten, ontmoetten de kerkenraad om parochiekwesties te behandelen, hielpen de armen, enzovoort. Zij ontvingen echter niet hetzelfde loon. Er werd onderscheid gemaakt in welke soort tienden de predikant ontving.

Grotere tienden omvatten alles wat uit de grond kwam, zoals tarwe, haver en gerst.

Kleine tienden waren meestal fruit, eieren en de jongen van dieren.

Als een geestelijke de rector van een parochie was, kreeg hij alle tienden. U snapt dat mr. Collins uit Pride and Prejudice een rector was, die zich ook mocht verheugen over het patronaat van de uiterst bazige Lady Catherine de Bourgh. Vaak voorzagen rijke landeigenaren zichzelf en hun gemeenschap van een predikant die mocht wonen in de pastorie op hun terrein. Dat geldt bijvoorbeeld ook Edward Ferrars die door kolonel Brandon in Sense and Sensibility die mogelijkheid krijgt.

                                                  David Bamber als predikant mr. Collins, still uit Pride and Prejudice (1995)

Als een predikant vicaris van een parochie was, kreeg hij alleen de lagere tienden, meestal ongeveer een kwart van de totale tienden. . Meneer Elton van Emma uit de gelijknamige roman was een vicar, dus hij had een rijke vrouw nodig, iets wat Emma zich niet bedenkt wanneer zij hem aan de straatarme wees Henriette probeert te koppelen. Hij is niet de enige want mevrouw Bates, uit hetzelfde boek, de weduwe van de voormalige vicaris, leefde na diens overlijden in armoede. 

Het derde type predikant was een kapelaan

De kapelaan stond financieel en sociaal ver onder de rector en de vicaris. Hij kreeg een salaris, dat over het algemeen de helft (of minder) was van wat een rector zou kunnen ontvangen. In 1813 bedroeg het gemiddelde inkomen van een kapelaan slechts £ 55 per jaar. Wat betekende die £ 55? Degenen met bijna twee keer zoveel, £ 100 per jaar, konden zich nauwelijks één bediende veroorloven, een 'dienstmeid van alle werk'.Het hebben van bedienden in de tijd van Austen zou tegenwoordig gelijk kunnen staan aan het hebben van moderne gemakken - het hebben van één bediende zou voor ons vergelijkbaar zijn met het hebben van stromend water, maar geen elektriciteit of apparaten. £ 55 zou niet eens één bediende kunnen betalen. Er werd gezegd dat veel kapelaans beter af zouden zijn geweest als bedienden in rijke huishoudens.

ds. Neeltje Reijnders

GELOOF EN EEN HOOP ZONNEPANELEN

Vrijdag 12 april– 20.00 uur

De Kiem, Kon. Julianaweg 91, ’s-Gravenzand

    

Verhalenverteller Kees Posthumus en muzikant Henk van Glabbeek spelen hun voorstelling ‘Geloof en een hoop zonnepanelen’. 

BIJ DE KERKDIENSTEN

De kerkdiensten van de komende tijd hebben heel wat in petto! 

Op zondag 14 april begroeten wij ds. Ron Lock , hij is predikant van het Woerdblok en we zijn blij hem in de Oude Kerk te mogen begroeten. We heten hem van harte welkom en zien uit naar zijn dienst!

Op zondag 21 april is het de cantatedienst, dit keer Bach Cantate 12, Sorgen und Sagen, een vanouds geliefde viering in de Oude Kerk die met zijn geheel eigen accenten altijd weer nieuw en actueel is. En over actueel gesproken, in deze dienst worden er opnames gemaakt van de dienst door het bedrijf Wefilm uit Amsterdam. Dit omdat uw voorganger betrokken is bij een landelijk project om de theologiestudie onder de aandacht te brengen van jongeren te brengen. 

Hoewel er elke zondag opnames voor Internet worden gemaakt van alle diensten, is het goed om u niet overvallen te voelen door de aanwezigheid van camera’s en extra geluidsapparatuur. Met de drone worden er in alle vroegte opnames gemaakt van Naaldwijk en van de Oude Kerk.

Vervolgens begroeten wij op zondag 28 april gastvoorganger drs Frank Plaum uit Zierikzee. Van harte welkom in de Oude Kerk en fijn dat u bij ons wilt voorgaan. 

Zaterdag 4 mei is er de viering van de Dodenherdenking in de Oude Kerk vanaf 19 uur, waarna we na het programma in de kerk naar het Herdenkingsmonument wandelen. Aldaar zal gepaste stilte in acht worden genomen om 20.uur en daarna worden de kransen als eerbetoon geplaatst.

Zondag 5 mei, is het Bevrijdingsdag. We vieren dat in de kerk met het zingen van een aantal nieuwe liederen met hulp van de cantorij onder leiding van onze organist Niels de Klerk. Hoe breder onze liedkeus als gemeente is, des te meer facetten van het geloof kunnen we bezingen. Na de zegen zingen we het Wilhelmus.

Daarna, om 16 uur is er de Jane Austen Tea vesper, waarin werk van Jane Austen, in roman en gebed aan de orde komen. Verder is er een meeslepend Italiaans muziekstuk voor gitaar (Max en Annie Többe) dat als onderwerp “het Bal” heeft, en dat is -zoals alle Austen lezers weten- een centraal thema is in al haar romans. Ook is er harpmuziek (Yolanda Davids)en piano en orgel (Niels de Klerk) en worden er “Bergerettes’ gezongen (Claudia Zeevink). En of dat niet genoeg is, krijgt u ook een kopje koffie of thee en wat lekkers. Kortom, een middag om nooit te vergeten en waar u gewoon bij moet zijn.  

Zondag 12 mei begroeten we opnieuw ds. Ron Lock en daar zijn we blij mee. Aansluitend is er die middag, weer om 16 uur weer een prachtig programma. Ds. Hanneke Allewijn, justitiepredikant en begenadigd liedjeschrijver en pianist en zanger, komt onder het thema “Lentliedjes’ ons bemoedigen met haar eigen ook religieuze muziek. Een lichte toets met teksten die pakkend zijn en te denken geven. Wat een lente, wat een blijdschap!

Ds. Neeltje Reijnders

VAN DE KERKRENTMEESTERS

Betaalverzoek Vrije Ruimte

Bij deze uitgave van Vrije Ruimte vindt u een brief met betaalverzoek. Aan de productie van ons informatieblad zijn kosten verbonden. Mogen wij u vragen die te helpen bestrijden met een vrijwillige bijdrage? Als alle lezers € 20,- betalen, komen we uit de kosten. Krijgt u Vrije Ruimte over de post? Dan krijgt u de brief met betaalverzoek apart toegestuurd. Alvast hartelijk dank voor uw medewerking.

Schoonmaak

Onze prachtige Oude Kerk heeft u nodig op zaterdag 1 juni aanstaande vanaf 9.00 uur. Het gebouw is van binnen weer dringend toe aan een schoonmaakbeurt. Daarom vragen wij u vriendelijk als vrijwilliger een handje te helpen om de kerk weer te laten glimmen. 

Vele handen maken immers licht werk en de voldoening achteraf is enorm. Maar buiten dat is de sfeer natuurlijk ook heel belangrijk. Daarom zal voor voldoende eten en drinken worden gezorgd. Om het goed te organiseren vragen wij u vriendelijk zich aan te melden bij het kerkelijk bureau, telefoonnummer: 0174 - 625899 of via mail: bureau@oudekerk-naaldwijk.nl

Wij zien u graag op 1 juni as. 

Met vriendelijke groet,

kerkrentmeesters

In memoriam DEO WISKERKE

We namen afscheid van Deo Wiskerke op maandag 25 maart in crematorium Ockenburgh met een grote groep mensen. Met mensen uit de verschillende gremia in Deo’s leven, familie, gezin, buren, medestoelenploegers, gemeenteleden van de Oude Kerk, vrienden uit het westen en uit het oosten van Nederland deden we dat. Hij werd met veel liefde en warmte in de toespraken herinnerd. Ook was de muziekkeuze van die middag erg treffend, de muziek van’ In de ban van de ring’ was een waardig en ontroerend laatste stuk waar Deo erg van had gehouden. Als Bijbellezing was gekozen in overleg met de familie voor I Korintiërs 13: 1-13.

Een verhaal over liefde. Een verhaal van een beschrijving van een mensenleven. Van steeds meer bewustwording. Van het besef hebben van af te leggen wat kinderlijk is, en wat aanmoedigt door te groeien naar volwassenheid. Niet alleen lichamelijk, maar ook juist geestelijk. En de grote factor in dat verhaal is de liefde. De liefde die uitgaat van God. Net als de hoop en het geloof. Met een soort verbazing constateert de schrijver van dit gedeelte hoe broodnodig liefde is. Als de basis onder alles. Want zonder dat gaat het niet. Of matig en karig. Het weerhoudt je ervan bij moeilijke ervaringen in je leven wrokkig of bitter te worden. 

Deo was iemand die in zijn leven die basis steeds meer ontdekte en durfde te ontwikkelen. Hij kon genieten van (ogenschijnlijk) kleine dingen. 

Hij was niet een man van veel woorden, maar wel één van daden. Soms zich te veel wegcijferend. Maar zijn gezin was er om hem weer op het spoor te zetten en te laten weten dat Deo er zelf ook nog was.Naast zijn gezin en dierbaren voor wie hij zich altijd met liefde inzette, was de maandagse stoelenploeg een belangrijk deel van zijn bestaan. Waar hij gezien werd. Dat was in de loop van zijn leven een belangrijk gegeven geworden. Aan gezien worden. Zijn mogen wie je bent. 

Gewaardeerd worden. En ook daarom is die Bijbellezing van I Korintiërs 13 ook zo treffend. Nu kijken we nog in een spiegel van raadselen maar straks staan we oog in oog. En zullen we totaal gekend worden. Daarover had Deo zijn ideeën en het was een mooi moment om dat met hem te mogen delen, in een kort gesprek dat ik met hem had over leven en dood, over God en mens. Hij zei niet veel erover, maar het vertrouwen dat er uit sprak met het gebaar wijzend naar boven zei meer dan 1000 woorden.

Zo hebben we hem uit handen gegeven en recht gedaan in de vele aspecten van zijn leven en persoonlijkheid. We vertrouwen hem toe aan de eeuwige liefde van God. 

Ds. Neeltje Reijnders

UIT DE GEMEENTE

Contact
Als u bezoek wilt, of u wilt 'lief en leed' doorgeven, neem dan contact op met ds. Neeltje Reijnders, Zuideinde 20 te Naaldwijk, tel. 0174-627419 (of neeltje.reijnders@oudekerk-naaldwijk.nl).

Verjaardagen

Op 26-apr Mevr. W.J. de Jong-Kuijvenhoven, Valkehorst 33, 2675WD Honselersdijk, 82 jaar.

Van harte gefeliciteerd namens de Hervormde Gemeente Oude Kerk.

Huwelijksjubilea

Op 23-04-2024 zijn dhr. en mevr. Westhoff, Bizet 111, 2671 XT Naaldwijk 65 jaar getrouwd.

Op 24-04-2024 zijn dhr. en mevr. Van Geest, Oude Woerdlaan 1, 2671 DD Naaldwijk 50 jaar getrouwd.

Van harte gefeliciteerd namens de Hervormde Gemeente Oude Kerk.

KINDERKRING

Het verzetten van de klok, volgens sommigen de verkeerde kant op, weerhield de deelnemers er niet van om om 9.00 uur aan te schuiven aan het jaarlijkse paasontbijt in het koor van de kerk. Ook de kinderen hebben genoten van o.a. de eitjes (chocolade én echte), het krentenbrood en de – nieuw op het menu – american pancakes. 

Na het eerste deel van de kerkdienst te hebben bijgewoond, hebben we in De Herberg met elkaar het paasverhaal gelezen. 

Vervolgens leken de laatste druppels regen van de ochtend echt gevallen te zijn en kon er in de tuin rondom de kerk gezocht worden naar kleurige paaseieren, verstopt door de meiden van de catechisatie, waarvoor dank dames. Natte schoenen en sokken zijn bijzaak! En voor wie nog een poging wil wagen, een aantal eieren is niet door de kinderen gevonden.

21 april komt de Kinderkring weer bij elkaar, graag tot dan!

DDe leiding (Marjanka, Mariska, Gilbert, Marlies)

BEZINNING * BELEVING * VERDIEPING

Geloof en een hoop zonnepanelen

Vrijdag 12 april– 20.00 uur; De Kiem, Kon. Julianaweg 91, ‘s-Gravenzande

Zie informatie op blz. 2.

Bijbelen uit de kunst

Maandag 29 april, 20.00 uur, Ontmoetingskerk. De bijbel ‘lezen’’ door de ogen van een kunstenaar. 

De laatste van zes bijeenkomsten, geleid door de Naaldwijkse PKN-voorgangers. Ditmaal is de leiding in handen van ds Magda Hazeleger.

PRAATCAFE

Sterrenkundige over de vraag ‘Bestaat God?’ 

Het eerste geplande Praatcafe in maart kon door ziekte van de gastspreekster op het laatste moment niet doorgaan. Dat was jammer maar ieder nadeel heeft zijn voordeel: je kunt nu alsnog het eerste Praatcafe bijwonen. Hou je van een praatje met een drankje en mag het ook ergens over gaan? Kom dan vrijdagavond 19 april naar PAX (Verdilaan 2b, naast de Naald). Van 20.00 uur tot 21.30 uur is sterrenkundige Peter Barthel te gast. Na afloop is er in de gezellige ruimte van PAX gelegenheid voor verdere ontmoeting onder het genot van een drankje.  

Als actief lid van de Protestantse kerk voelt Peter Barthel het als zijn plicht zijn wetenschappelijke kennis door te geven aan anderen. Voor hem geldt dat wetenschap en geloof samen kunnen gaan. Tijdens het 400-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit Groningen stelde een 7-jarig jongetje de vraag: ‘bestaat God?’ Deze brief kwam terecht op het bureau van Peter. Hij beantwoordde de vraag, verwerkte zijn antwoord in een lezing en schreef er een boek over. Hierin zet hij helder uiteen hoe hij als wetenschapper – dagelijks bezig met het heelal en de nietigheid van de aarde – aankijkt tegen God, religie en de rol van de kerk in onze moderne samenleving.

CANTATEDIENST 

in de Oude Kerk 

zondag 21 april 10.00 uur 

Er is lang naar uit gekeken, en nu het is weer zo ver: in de kerkdienst van 21 april zal er een cantatedienst zijn in de Oude Kerk te Naaldwijk. De aanvang is 10.00 uur en de toegang is gratis. Cantate BWV 12 van J.S. Bach “WEINEN, KLAGEN, SORGEN, ZAGEN” is dit keer aan de orde. Her en der in het Westland gaat u ook de posters zien hangen. 

De Cantate wordt uitgevoerd door een ensemble samengesteld door en o.l.v. Mirjam van den Hoek. De voorganger in de kerkdienst is ds Neeltje Reijnders. Het orgel wordt bespeeld door de inmiddels befaamde organist Niels de Klerk. De Cantate is financieel mogelijk gemaakt door de Vereniging van Protestantse Vrijzinnigen afd. Naaldwijk en de Oude Kerk. In deze dienst worden opnames gemaakt voor een landelijk theologisch project, als u wilt kunt u zowel in als buiten beeld de dienst volgen. 

Ds. Neeltje Reijnders

VVP NAALDWIJK

Geïnspireerd door de boeiende lezing van hoogleraar vrijzinnige theologie prof. dr. Rick Benjamins over zijn boek 'Boven is onder ons. Denken over God na God.' d.d. 3 april jl kijken wij uit naar een volgende bijeenkomst tussen Pasen en Hemelvaartsdag: onze Algemene Ledenvergadering. Deze vindt plaats op maandag 22 april om 19.30 uur in De Herberg. Leden kunnen de agenda tegemoet zien. Uiteraard sluiten we de vergadering af met een hapje en een drankje. Graag tot dan!

Namens het bestuur,

Marlies Zwemstra, secretari

OPENLUCHT PINKSTERVIERING 

zondag 19 mei op het Wilhelminaplein in Naaldwijk 

U wordt allen, jong en oud, van harte uitgenodigd voor de Oecumenische Pinksterviering die zondag 19 mei plaatsvindt op het Wilhelminaplein. Wij mogen weer buiten Pinksteren vieren! De viering begint om 10.30 uur. Het thema van de viering is: Eenheid in verscheidenheid. De voorgangers in de viering zijn: ds. Magda Hazeleger, ds. Neeltje Reijnders en Maria Vijverberg. De muzikale begeleiding is in handen van Honsels Harmonie en het kinderkoor Eigenwijs. Na afloop van de viering is er koffie, thee of limonade en de mogelijkheid om elkaar te ontmoeten. Wij hopen natuurlijk op mooi weer, maar bij heel slecht weer mogen wij uitwijken naar de Adrianuskerk. U bent van harte welkom! 

De Raad van Kerken Naaldwijk

KINDEREN VAN ÉÉN VADER 

De kerkdienst van 10 maart jl. had als thema “Mensen met een nieuwe fantasie”. Ds. Neeltje Reinders nam ons mee in de overdenking naar de belevenis van Johannes op het eiland Patmos. Johannes kreeg daar een visioen en leefde in de beslotenheid op het eiland Patmos. Hij moest zijn ontvangen ervaringen op schrift zetten en de wereld hiervan op de hoogte brengen. Waren het fantasieën? Uit de overdenking werd ons duidelijk dat ook uit deze gedachte kracht ontvangen kan worden. De kerkdienst werd besloten met het zingen van het lied “Kinderen van één Vader”. 

Dit lied bracht mij, en misschien vele andere kerkgangers, terug naar het verleden. Ikzelf had dit lied als kind geleerd. Het werd elke bijeenkomst gezongen bij aanvang van het Zondagschool uur waar veel werd gezongen en een begrijpelijk Bijbelverhaal verteld. 

Ook werd in vroeger jaren via de radio elke zondagmorgen een zondag schooluur gehouden via de VPRO. Deze bijeenkomst werd gehouden in het huis van ds. en mevrouw Spelberg-Stokmans in Hilversum. Dit huis was tevens de VPRO-studio. Ds. Spelberg was de oprichter van de VPRO en hield o.a. veel beluisterde dagsluitingen. 

Tijdens dat zondag schooluur kwamen kinderen uit de omgeving van Hilversum samen, o.a. ook prinses Marijke, om te zingen en te luisteren naar verhalen uit de Kinderbijbel. Ook deze uitzendingen begonnen met het zingen van Kinderen van één Vader. 

Tijdens de viering van 100 jaar zondagsschool in Naaldwijk in de kerkdienst van 8 september 1989 vroeg ds. De Vos aan alle aanwezigen ter afsluiting van de dienst langs de wanden van de kerk te gaan staan en elkaar de hand te geven zodat er door deze opstelling van de kerkgangers een kruis werd gevormd en vervolgens het Kinderen van één vader te zingen. Voor velen een bijzonder moment. 

Tijdens latere gesprekken met ds. De Vos vertelde hij dat hij tijdens een verblijf in Noord-Holland op bezoek was gegaan naar de begraafplaats in Egmond aan den Hoef waar zowel ds. als mevrouw Spelberg begraven liggen. Aan de beheerder vroeg hij of die hem kon helpen naar de juiste plaats op de begraafplaats. Daar aangekomen vroeg de beheerder wat de reden van het bezoek was van ds. de Vos. Hij heeft toen het verhaal verteld van deze twee personen die zoveel in zijn leven, en voor vele anderen, hadden betekend. Tot afsluiting heeft hij toen in het bijzijn van de beheerder als eerbetoon het lied “Kinderen van één vader gezongen. 

Misschien zijn er meer mensen die in eigen fantasie terug kunnen denken wat voor hen dit lied heeft betekend. De woorden zijn uit vroeger tijd maar zijn nog steeds van waarde om tot een vredige wereld te komen. 

Arnold Knoppert, 

archivaris Oude kerk