Artikelen uit de 77ste jaargang 2022 VRIJE RUIMTE nr. 10 21 juli 2022
Zuinigheid met vlijt: de Weberthese
Opeens zijn we midden in een crisis beland. Alles wordt steeds maar duurder: boodschappen, benzine. Opeens is tweedehands geen vies woord meer (we hebben het nu graag over vintage en dat is hip) en we worden teruggeworpen op minder consumeren en zuinig aan doen. Dat is nogal wat. Dat waren we eigenlijk niet echt meer gewend. Hoewel? Als je Weber met zijn onderstaande these mag geloven, zou zuinigheid ons als protestanten al eeuwen in het bloed zitten.
Zuinigheid met vlijt bouwt huizen als kastelen (dit spreekwoord heeft ook nog een vervolg dat ik voor nu even buiten beschouwing laat!). Een typische uitdrukking die je vooral in protestantse en vooral calvinistische middens nog al eens hoort. Het ideaal van oppassend burgerschap. We zijn harde werkers. Zo hoort dat. Het geld dat je verdient is niet om mee te pronken. We kleden ons sober, kopen geen opzichtige blingbling auto’s en de hoogte van ons inkomen bespreken we niet. Als we al iets aanschaffen is dat een degelijk, blijvend product en onszelf verwennen met mooie spullen doen we niet snel. Als we bloemen of een cadeautje van iemand krijgen zeggen we (tot verbijstering van buitenlanders): “Dat had je niet moeten doen”. En we maken er een sport van zo voordelig mogelijk uit te zijn in de uitverkoop. Dat is ongeveer de lading die wordt gedekt met bovenstaand spreekwoord. We zijn protestanten, zelfs wel calvinisten. Het is er niet uit te slaan.
Nu is er een opvallend verband tussen calvinisme en welvaart, een verband dat je op het eerste gezicht niet zou leggen. Toch is dat er wel degelijk. Het is beschreven door de socioloog Max Weber (1864-1920) in een theorie die de Weberthese is gaan heten. Protestants zijn en de Weberthese niet kennen, gaat niet. Vandaar dat ik er in deze editie van de Vrije Ruimte bij stil sta.
Max Weber beweerde in zijn beroemde en omstreden boek “Der protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus” dat dankzij het ascetische leven van calvi-nisten (hard, rationeel en systematisch werken, maar niet mogen genieten van het verdiende geld, want genieten gaat ons van oudsher niet zo goed af) veel winst werd gemaakt. Met die winsten werden nieuwe investeringen gedaan omdat het geld niet werd besteed aan luxeproduc-ten. Zo bouwden in ieder geval de 17e eeuwse calvinisten een imperium op van panden, schepen en macht. Bovendien konden arbeiders met hun (religieuze) plicht tot hard werken gemakkelijk uitgebuit worden. Weber zag dus een verband tussen het kapitalisme en het calvinisme.
De enorme opgestapelde rijkdommen van de 17e eeuwse Amsterdamse kooplieden en hun onbehagen daarover was voor Simon Schama aanleiding om in 1987 het baanbrekende boek “The Embarrasment of Riches“ (in het Nederlands verschenen onder de titel “Overvloed en onbehagen”) te schrijven. In dat boek verwijst Schama acht keer naar Weber en zijn these. Binnen het “Webergezin” was de zondagsheiliging een verworven recht dat verwerd tot een plicht waar niet aan te tornen viel. Geen bakkers open op zondag zoals in overwegend katholieke landen heel gebruikelijk is. De rijkdom werd gezien als een verbondsbekrachtiging met God zelf en zolang er vroom, ernstig en oppassend werd geleefd zou het gezin niet wegzinken in armoede en ontbering. Zuinigheid en spaarzaamheid waren belangrijke deugden, terwijl het gezien de inkomsten geen moment nodig was zo te leven. Anderzijds was het eigenlijk niet acceptabel zo rijk te zijn. Het spreekwoordelijke goud dat werd verdiend, mocht geen gouden kalf worden. In die “spagaat” leefden de calvinisten.
Maar ook bij calvinistische protestanten kruipt en kroop het bloed waar het niet gaan kon. Het schilderij van de 17e eeuwse Nederlandse dame moet in de uitbundiger levende (katholieke) gebieden als Frankrijk wel bevreemding hebben opgewekt. Het was in die tijd in de cultuur van de Franse koningen en het hof van Versailles bon ton je te laten afbeelden met je mooiste jurk en alle uitbundige kwikken en strikken en prullaria die je op één doek kon krijgen. Het tonen van het decolleté werd daarbij niet geschuwd. Dit portret (hieronder links) van Madame de
Pompadour, de minnares van de Franse koning Lodewijk XV, is daar een goed voorbeeld van. Maar wie nu denkt dat de Nederlandse dame (op de rechterafbeelding) écht een eenvoudige jurk aan heeft, vergist zich. Ik schreef al: het bloed kruipt waar het niet gaan kan.
Zijn we nog altijd echte calvinisten? Een interessante vraag. En hebben protestanten beneden de rivieren een andere stijl dan wij hier (nog net?) boven de Moerdijk? En zijn we nog altijd wars van opsmuk en geven we aan goede doelen omdat we voelen dat we onze welvaart niet alleen voor onszelf mogen gebruiken? Gebruiken we het theezakje nog altijd twee keer uit calvinistische spaarzaamheid, schrapen we de pannen uit en hanteren we de flessenlikker uit oppassendheid (weggooien is zonde)? Kleden we ons eenvoudig met niet te veel sieraden “om niet opgetuigd rond te lopen als een kerstboom” of zit daar nog iets anders achter? Houdt de zondagssteek nog steeds geen week of ligt dat alles ver achter ons? Een interessant thema voor een vervolg. Laat u niet onbetuigd en reageer!
Ds. Neeltje Reijnders
De stof waarvan de jurk op dit soort portretten werd gemaakt, was meestal duur, zwaar en degelijk. Veel stof gebruiken voor kleding was een teken van welstand, en dat was geoorloofd, zolang het geheel maar “ingetogen” en “sober” was. Dus zwart. Of hooguit grijs. Ook de kraag die de Hollandse dame draagt, een zogenaamde molensteenkraag, was een zedig kledingstuk, maar wel één waar veel (duur) materiaal voor nodig was om te maken én veel geld en menselijke werkkracht in werd geïnvesteerd om de kraag zo te krijgen en te houden. De dame op het schilderij zal niet zelf met de strijkbout in de weer zijn geweest om met dit resultaat op het portret te staan….
Naaldwijk Oude Kerk Wilhelminaplein
KERKDIENSTEN
U bent welkom in de Oude Kerk. De diensten zijn ook digitaal te volgen: www.kerkomroep.nl/#/kerken/10283. Gedurende de zomermaanden zijn er geen vespers in de Oude Kerk.
Zondag 24 juli
10.00 uur dr Alex van Heusden, Amsterdam
Zondag 31 juli
09.30 uur Gezamenlijke zangdienst in de Ontmoetingskerk
Zondag 7 augustus
10.00 uur Gezamenlijke dienst met de Ontmoetingskerk, dr Bettine Siertsema, Amsterdam
Zondag 14 augustus
10.00 uur Gezamenlijke dienst met de Ontmoetingskerk, ds Menno Hofman, Sassenheim
Zondag 21 augustus
10.00 uur ds Neeltje Reijnders, viering Schrift en Tafel
Zondag 28 augustus
10.00 uur ds Neeltje Reijnders
Ontmoetingskerk
Zondag 24 juli
10.00 uur zie Oude Kerk
Zondag 31 juli
09.30 uur Gezamenlijke zangdienst met verzoekliederen, ds Sietske v.d. Hoek
Zondag 7 augustus
10.00 uur Gezamenlijke dienst met en in de Oude Kerk
Zondag 14 augustus
10.00 uur Gezamenlijke dienst met en in de Oude Kerk
Zondag 21 augustus
09.30 uur ds Marjan de Vries, Avondmaal
Zondag 28 augustus
09.30 uur ds Eibert Kok, Brielle
ADRESSEN
Predikant: ds Neeltje Reijnders, tel. 0174-769006
neeltje.reijnders@oudekerk-naaldwijk.nl
Maandag – Vrijdag spreekuur van 9.00-10.00 uur; daarbuiten bereikbaar op afspraak en voor dringende zaken.
Contactpersoon Annie van Hoeven - tel. 0174-627419 of 06-27908029
Contactpersoon Caroline Koenen - tel. 0174-631399 of 06-10541301
Scriba kerkenraad: Mw. C.J. Koenen- Holster, Postbus 228, 2670 AE Naaldwijk, e-mailadres: scriba@oudekerk-naaldwijk.nl
Website: www.oudekerk-naaldwijk.nl Kerkelijk bureau: Sylvia Middelburg-Verton, Kerkstraat 27, 2671 HC Naaldwijk, tel. 625899, emailadres: bureau@oudekerk-naaldwijk.nl.
Bank: NL.86.RABO0373725345 t.n.v. CvK Hervormde Gemeente Naaldwijk
Diaconie Hervormde Gemeente Naaldwijk NL95 RABO 0135 3601 96.
diaconie@oudekerk-naaldwijk.nl
Per 01-01-2021 is het rekeningnummer voor het restauratiefonds: NL11RABO0373725337.
UIT DE GEMEENTE
Contact
Als u bezoek wilt, of u wilt 'lief en leed' doorgeven; neem dan contact op met
Mw. A. v. Hoeven, Bizet 3 te Naaldwijk, tel. 0174-627419 of a.vanhoeven@caiway.nl).
Verjaardagen
Op 27-juli, mevr. L.C. Hoogendoorn-de Liefde, Bizet 97, 2671 XS Naaldwijk, 82 jaar.
Op 30-juli, mevr. P.W. van der Starre-Boksman, Fresiastraat 13, 2671 KS Naaldwijk, 80 jaar.
Op 1-augustus, mevr. J.C. van Vliet-Zwartveld, Van Tijnplein 19, 2671 HP Naaldwijk, 79 jaar.
Op 4-augustus, dhr. T. Berkman, Secretaris Verhoeffweg 20, 2671 HT Naaldwijk, 83 jaar.
Op 20-augustus, mevr. A. van Vliet-de Wit, Verdipark 15, 2671 GZ Naaldwijk, 82 jaar.
Op 21-augustus, dhr. A.C. Knoppert, De Schie 20, 2673 BJ Naaldwijk, 81 jaar.
Op 1-september, mevr. A. Moor-Onderdelinden, Verburchlaan 2, 2671 CP Naaldwijk, 91 jaar.
Op 2-september, mevr. J.M. Brouwer-Gaiser, Verhagenplein 26, 2671 HS Naaldwijk, 86 jaar:
Van harte gefeliciteerd namens de Hervormde Gemeente Oude Kerk.
Huwelijksjubileum
Op 11-08-2022 zijn dhr. en mevr. Meerse – Bergshoeff 55 jaar getrouwd.
Op 24-08-2022 zijn dhr. en mevr. Van den Bos – Middendorp 50 jaar getrouwd.
Van harte gefeliciteerd namens de Hervormde Gemeente Oude Kerk.
Voor na de vakantie: Jubileumjaar 2022/2023
Maandag 15 augustus is er de opening van het jubileumjaar, in die maand is het protestantisme in Naaldwijk 450 jaar jong. We besteden daar een seizoen aandacht aan. Voor deze gelegenheid heeft de plaatselijk afdeling van de VVP een prachtig raam geschonken dat die maandagavond onthuld wordt. De kerk is open om 19.00 uur en het programma begint om 19.30 uur. We gaan nu natuurlijk nog niet te veel verraden over het programma. Maar het belooft erg interessant te worden. En het is een historisch moment!
Na de onthulling is er een mooie tentoonstelling over de kerk te bewonderen van de hand van onze archivaris, de heer Arnold Knoppert.
Zaterdag 10 september is er de curiosamarkt in de Oude Kerk. Een gedenkwaardig moment dat dat weer gaat lukken om een oude dierbare traditie voort te laten gaan. We hopen op een goede opkomst en opbrengst!
Vrijdag 16 september is er voor alle vrijwilligers de “Dankjewel-avond”. We houden in de voetbalkantine een barbecue en er zijn mensen gevraagd om te bakken dus alle vrijwilligers die anders al dat werk doen kunnen zich nu eens laten verwennen! Aanvang 18.00 uur.
Zondag 18 september is het de Startzondag. We willen die zondag erop uit en we gaan meteen een heel eind weg: helemaal naar Westerbork (Dr). We mogen daar de oude dorpskerk gebruiken voor onze kerkdienst, daarna gaan we lunchen in het dorp en aansluitend gaan we naar het voormalig kamp Westerbork. Het belooft een inspirerende en mooie dag te worden. We willen een bus laten rijden, maar als er mensen zijn die met elkaar in de auto stappen kan dat natuurlijk ook. Er zijn ook al gemeenteleden die gemeld hebben dat ze van de gelegenheid gebruik maken om een weekend Westerbork er van te maken. Daarnaast zijn er een aantal mensen die in de (iets wijdere) omgeving een huisje of stacaravan hebben en die gastvrijheid kunnen aanbieden voor de nacht van zaterdag 17 op zondag 18 september. Mocht u ook zo iemand zijn en het leuk vinden gasten te ontvangen, laat het me dan weten.
U merkt wel dat de reis naar en van Westerbork op allerlei verschillende manieren mogelijk is. Bus, auto’s, overnachten, logeren. Of een combinatie van die mogelijkheden. Wilt u bij opgave bij mij (n.reijnders@xs4all.nl en 0174-769006) voor de Startzondag melden met hoeveel mensen u komt. hoe u wilt reizen, of u wilt logeren, zelf een overnachting boekt of de beschikking heeft over een logeeradres in de buurt en gasten kunt ontvangen? Dan gaan we in de loop van de komende tijd de mogelijkheden op een rij zetten.
En dan wil ik u nog wijzen op de reünie die zal plaatsvinden op zondag 30 oktober. Meer daarover leest en hoort u de komende tijd, maar nu al willen we u vragen die datum vast te houden.
Ds. Neeltje Reijnders
GIFTEN
Voor het College van Kerkrentmeesters
via mevr. P. Knoppert € 20,- en via de bank € 10,-.
Hartelijk dank voor deze giften.
VACATURE ORGANIST
De sollicitatiecommissie voor een nieuwe organist als opvolger van Gerard Bal is van start gegaan. Han Vader, Marianne van Toor, Gilbert Bal, Neeltje Reijnders en ondergetekende vormen deze commissie die inmiddels de eerste vergadering heeft gehad. De vakanties zorgen ervoor dat er in deze periode nog niet veel acties kunnen worden ondernomen. Eind augustus staan de eerste gesprekken gepland. Tot zover onze berichtgeving,
Elibert Hoogkamer
Bezinning ● beleving ● Verdieping
Ook deze zomer worden er weer enkele ochtenden in de Oude Kerk georganiseerd onder het motto: Zomerkring, want niet iedereen is op vakantie! De bijeenkomsten worden verzorgd door de drie Naaldwijkse dominae. Ze beginnen steeds om 10.30 uur. Iedereen is van harte welkom en er is koffie.
De eerste bijeenkomst door Neeltje Reijnders was op 13 juli.
Woensdag 27 juli – Sietske van der Hoek
Het thema van deze ochtend is Humor in kerk en bijbel. In de jaren 1990 verscheen een boekje met de titel “Lachen mag van God”. Het zijn gedichten met humor over geloofszaken. Lachen in de kerk blijft een heikel punt: is het wel passend? Sommige mensen vragen zich af of Jezus wel gelachen heeft. En bij de gaven van de Geest wordt humor niet genoemd. Tja… We gaan een paar gedichten lezen, er komen stripverhalen voorbij van Margreet de Heer, domineesdochter en striptekenaar… en wat er verder op tafel komt!
Woensdag 10 augustus – Marjan de Vries
Wie kent er niet de zangbundel van Johannes de Heer (1866-1961), evangelist uit Rotterdam? Hij stond aan de wieg van de NCRV en was oprichter van Het Zoeklicht, een organisatie die aan de basis stond van de evangelische beweging in Nederland. Woensdagmorgen 10 augustus zal Marjan de Vries wat vertellen over zijn werk en over de evangelisatie in die tijd. Hoe werkte dat daar in Rotterdam? We gaan ook zeker wat zingen uit zijn beroemde bundel. Heeft u die nog thuis, neem hem dan mee!
KINDERKRING
26 juni hadden we de laatste Kinderkring van het seizoen. De kinderen bleven tijdens de dienst in de kerk en hebben in een van de zijbeuken tekeningen gemaakt van koffie. Daar zijn toch verrassende kunstwerken uit voortgekomen! We namen afscheid van Esmee, Amaya en Arjanne, die nu alle drie naar de middelbare school gaan. De meiden hebben een mooi aandenken meegekregen. Na de dienst reden we naar Hoeve Bouwlust in Maasland waar de kinderen de uitdaging in een escaperoom zijn aangegaan: door middel van knap speurwerk en een goede dosis enthousiasme werden alle eieren gevonden en ging de deur weer open. Wat een leuke ervaring!
Ook namen we afscheid van Annemarie en Arianne, die zich de afgelopen jaren hebben ingezet als leiding van de Kinderkring. Nogmaals dank daarvoor, het was een fijne samenwerking met elkaar!
Na de zomerstop gaan we gewoon weer verder met de Kinderkring. Via de Vrije Ruimte wordt u hierover geïnformeerd.
Marjanka en Marlies